به گزارش آوای خزر، در ادامه مقالات آموزشی خودرویی، این بار به سراغ کسانی رفتیم که اتومبیلی با گیربکس اتوماتیک سوار می‌شوند. این روزها تعداد خودروهای میان رده‌ای که گیربکس اتوماتیک دارند در کشورمان بسیار افزایش‌یافته و حتی شاهد خودروهایی ابتدایی هستیم که با گیربکس اتوماتیک عرضه می‌شوند. البته بااین‌همه، این خودروها ازنظر اقتصادی، گران‌قیمت محسوب می‌شوند، خصوصاً در مدل‌های داخلی که یک مدل با هردو گیربکس تولید می‌شود، اختلاف قیمت بین آن‌ها بسیار زیاد است.
به‌هرحال، اگر شما هم خودروی اتوماتیک می‌رانید- که نوش جانتان- بهتر است با ما تا آخر این نوشته همراه باشید تا به‌سادگی از گیربکس گران‌قیمت خودروی‌تان بهتر مراقبت کنید.
- در سراشیبی هرگز خودرو را در حالت خلاص N قرار ندهید
بعضی از رانندگان اعتقاددارند که با قرار دادن دسته‌دنده در حالت خلاص، هنگامی‌که در سراشیبی هستند، باعث می‌شود که در مصرف سوخت صرفه‌جویی شود. خب باید بگوییم این نظر تا حدودی صحیح است، هرچند میزان کاهش مصرف بسیار ناچیز است اما به‌هرحال گاهی در مصرف سوخت مؤثر است.
پس مشکل چیست؟
ابتدا بد نیست بدانید که گیربکس‌های اتوماتیک، خصوصاً در مدل‌های مدرن‌تر، زمانی که خودرو در حالت سرپایینی قرار می‌گیرد، اگر در حالت D باشد، به‌صورت خودکار تزریق سوخت به داخل سیلندرها را متوقف می‌کند تا تنها از نیروی چرخ‌ها استفاده شود و سوخت کمتری هم مصرف گردد، درحالی‌که اگر آن را در حالت N قرار دهید، این اتفاق نمی‌افتد. پس اگر اتومبیل مدرن و به‌روزی سوار می‌شوید، اصلاً نیازی به کاری از طرف شما نیست، بلکه مهندسین خودرو این موضوع را در کامپیوترها و گیربکس خودروی‌تان پیش‌بینی کرده‌اند.
اما دلیل مهم‌تری هم هست که بحث ایمنی را وسط می‌کشد و به‌شدت توصیه می‌کنیم هرگز در سراشیبی‌ها خودرو را خلاص نکنید، و آن این‌که با خلاص کردن خودرو شما خودتان را از بخشی از کنترل خودرو که شتاب گرفتن است محروم می‌کنید، درست است که در سراشیبی هستید اما ممکن است برای جلوگیری از وقوع حادثه، مجبور به‌شتاب گیری شوید و همین تأخیر چندثانیه‌ای در تعویض دنده، می‌تواند فاجعه‌آفرین باشد. این دلیل در کنار کاهش قدرت ترمز سبب شده است که در بسیاری از ایالات امریکا این عمل جرم انگاری شود.
- قبل تعویض حالت دنده، حتماً اتومبیل در حالت سکون باشد
اگر می‌خواهید گیربکس را از حالت D به R یا برعکس تعویض کنید، مطمئن شوید که اتومبیل متوقف باشد. حتی سرعت‌های زیر 5 کیلومتر در ساعت نیز می‌تواند به گیربکس شما آسیب برساند. دلیل این نکته این است که گیربکس خودرو برای متوقف کردن آن ساخته نشده و به همین دلیل اگر مثلاً با سرعت 2 کیلومتر خودرو در حال حرکت باشد و دنده را در حالت R قرار دهید، اتفاقی که می‌افتد این است که گیربکس خودرو باید ابتدا خودرو را متوقف کند تا شما بتوانید به عقب حرکت کنید. همین اتفاق به‌ظاهر ساده می‌تواند فشار بسیاری به مجموعه گیربکس و کلاچ آورده و حتی اگر این رفتار به عادت رانندگی شما تبدیل شود، هزینه‌های سرسام‌آوری نیز به شما تحمیل کند.
- هرگز خودروی خود را لانچ نکنید
شاید شما هم دیده باشید (یا خودتان این کار را کرده باشید) که افراد خودرو را ابتدا در حالت خلاص گذاشته و اقدام به فشردن پدال گاز می‌کنند تا دور موتور افزایش یابد و سپس در همان حال گیربکس را به‌صورت ناگهانی به حالت D قرار می‌دهند و به‌اصطلاح خودرو را لانچ می‌کنند.
این کار هم به کلاچ و بند گیربکس شما آسیب می‌زند چراکه با بالا رفتن دور موتور در حالت خلاص، صفحه‌ای که به موتور خودرو متصل است و در مبدل گشتاور گیربکس قرارگرفته شروع به چرخیدن می‌کند درحالی‌که صفحه‌ای که مربوط به انتقال قدرت به چرخ‌ها است (توربین) به دلیل متوقف بودن خودرو، به‌تبع ثابت است. به‌محض این‌که گیربکس را در حالت D قرار دهید، همه قدرت موتور که از قبل آماده بود باید توسط کلاچ و بند به توربین و سپس به چرخ‌ها منتقل شود و همین‌جاست که این دو قسمت فشار بسیاری را متحمل می‌شوند.
البته برخی خودروهای موجود در بازار کشور خودمان قابلیتی به نام لانچ کنترل دارند. به این صورت که با فعال کردن آن، پای خودتان را تا آخر بر روی پدال ترمز قرار می‌دهید و پای دیگر را بر روی پدال گاز؛ سپس زمانی که کامپیوتر به شما فرمان داد پایتان را از ترمز برداشته و خودرو با ایدئال‌ترین میزان دور موتور (که از هرز گردی جلوگیری می‌کند) به جلو پرتاب می‌شود. بااین‌حال همین عمل هم هزینه‌ساز است پس حتی اگر خودروی‌تان آن‌قدر مدرن و اسپرت است که به لانچ کنترل مجهز باشد بازهم بهتر است از این قابلیت استفاده نکنید چون درهرحال لانچ کردن خودرو به گیربکس فشار زیادی وارد می‌سازد.
- تا قبل از توقف کامل، خودرو را در حالت پارک قرار ندهید
قسمتی از گیربکس که وظیفه پارک کردن خودرو را دارد، پین پارک یا شیطانک پارک نامیده می‌شود. این پین که درواقع با قرار گرفتن در بین چرخ‌دنده‌ای که به گیربکس و درنهایت به شفت خروجی متصل است مانع حرکت چرخ‌ها می‌شود.
پس تصور کنید که چرخ‌ها در حال حرکت هستند که به معنای حرکت شفت مربوطه و چرخ‌دنده گیربکس است و شما اتومبیل را در حال پارک قرار می‌دهید؛ در این صورت، یا پین پارک به‌شدت آسیب می‌بیند و یا حتی می‌شکند و در خوش‌بینانه‌ترین حالت فشار فوق‌العاده‌ای به پین و چرخ‌دنده و گیربکس وارد می‌شود. با این‌که برخی گیربکس‌های مدرن‌تر در خودروهای به‌روز اساساً اجازه این کار را به راننده نمی‌دهند اما بهتر است خودتان از این موضوع آگاهانه اجتناب کنید.
فراموش نکنید که اولین کاری که در شرایط اضطراری برای متوقف کردن خودروی‌تان باید انجام دهید، محکم فشار دادن پدال ترمز است. این امر خصوصاً در شرایطی که نقص فنی به وجود آمده باشد یا سرعت اتومبیل خارج از کنترل شما در حال افزایش است، مهم‌تر است، حتی ممکن است که ترمز بخشی از توان خود را ازدست‌داده باشد، پس باید با تمام قدرت آن را فشار دهید.
کار دیگری که می‌توانید برای متوقف کردن خودروی اتوماتیک خود انجام دهید، قرار دادن گیربکس در حالت دستی و شروع به کاهش دنده است (ترمز موتور) اگر خودروی شما حالت دستی ندارد باید آن را در سنگین‌ترین دنده‌ای که وجود دارد (که معمولاً دو است) قرار دهید./شفاف
