شرطی‌کردن مذاکرات، کار را سخت‌تر می‌کند و سودش به جیب طرف سوم می‌ رود

به گزارش آوای خزر، اوضاع برای بازگشت امریکا به توافق هسته ای با ایران پیچیده تر از قبل شده و برخلاف آنچه در ابتدا بایدن بر آن اصرار داشت، حالا واشنگتن در حال شرط و شروط گذاشتن است.در روزهای اخیر اما و اگرهای زیادی بر سر بازگشت ایالات متحده به توافق با ایران درگرفته است. پس از آنکه رهبر معظم انقلاب در سخنرانی اخیر خود شرط بازگشت ایران به تعهدات را لغو کامل تحریم ها علیه ایران دانستند، رییس جمهور آمریکا هم با اعلام شرطی خواهان بازگشت کامل ایران به توافق، پیش از لغو تحریم شد. در این میان ایران معتقد است که واشنگتن به دلیل آنکه بر زیر میز کوبیده و از توافق هسته ای خارج  شده ناچار است برای بازگشت به آن به تحریم های ظالمانه پایان دهد. در این رابطه در خبرآنلاین با علی اکبر فرازی کارشناس سیاست خارجی و دیپلمات پیشکسوت کشورمان به گفتگو نشسته ایم:

رهبرانقلاب در سخنانشان شرط بازگشت ایران به برجام را برداشته شدن تحریم ها دانستند و بایدن شرط برداشته شدن تحریم ها را بازگشت به برجام اعلام کرده، نظر شما در مورد این شیوه موضع گیری چیست؟  

طبیعی است که یک موافقتنامه چند جانبه تا وقتی اعتبار دارد که همه‌ی طرف‌هابه اصول آن پایبند باشند. اگر کشوری خودش بدون رعایت اصول و مقررات از توافقی خارج شده، طبیعتا برای بازگشت باید ضررهایی که غیبت غیرموجهش به طرف دیگر وارد کرده را جبران کند. برجام قرار بود که یک بازی بردـبرد برای همه طرف‌ها باشد، اما با خروج ترامپ از آن دیدیم که دیگر طرف‌های برجام و مشخصا اتحادیه اروپا با همه امکاناتی که فکر می‌کردند دارند، نتوانستند کار مثبتی برای اینکه همه به منافع حاصل از توافق برسند، انجام دهند.

با بیرون رفتن ترامپ از کاخ سفید و ورود بایدن طبیعی بود که امریکایی ها همانطور که در زمان انتخابات و در کمپین‌ها اعلام شده بود، تمایل به بازگشت به برجام داشتند. این بازگشت باید بدون قید و شرط باشد و الان زمان شرط گذاشتن نیست و دو طرف از اینکه چه کسی اول اقدام کند دست بردارند. آمریکایی ها همانطور که مقام معظم رهبری گفتند، باید مشکلاتی که ایجاد شده را جبران کنند و باز به توافق هسته ای بازگردند. طبیعی است که طرف مقابل، یعنی واشنگتن هم نظر خودش را مطرح کند اما به نظر من همه اینها قابل حل است. آنهم در صورتیکه یک طرف برای طرف دیگر شرط و شروط نگذارد و امریکایی ها بدون این مسائل وارد برجام شوند. در این صورت است که موافقتنامه برجام به ریل خود بازمی‌گردد. به لحاظ اداری ممکن است این روند زمانبر باشد، اما کافی است که اراده‌ی آن وجود داشته باشد. به نظر می رسد که این اراده در طرف آمریکایی وجود دارد. اما ممکن است زمان ببرد و تا آن موقع طرفین باید سیگنال های مثبتی از خود نشان دهند. من فکر می کنم این سیگنال ها کم و بیش از سوی امریکایی ها دیده می شود.

یکی از این سیگنال ها اعلام توقف فروش تسلیحات به عربستان به مدت پنج سال بوده و دیگری اقداماتی که تسهیل کننده خرید هواپیما و دیگر خریدها برای ایران است. این موارد قدم های بسیار ابتدایی هستند اما نشان می‌دهند که اگر ما در همکاری های منطقه ای بتوانیم از رنج و آلام مردم بیگناه یمن کم کنیم و دو کشور ایران و عربستان بتوانند جداگانه برای پایان دادن به جنگ یمن به توافقاتی برسند، اتفاق خوبی است.

 دوطرف باید مراقب باشند که طرف های سوم نخواهند اقداماتی انجام دهند که موجب تاخیر در بازگشت به توافق هسته ای شود و هر چه زودتر آمریکایی ها به برجام بازگردند. طبیعی است که در آن زمان ممکن است گفتگوها در چارچوب برجام و در حالی که امریکا یکی از طرف‌های توافق است انجام شود.

حرف ایران این است که ما در چارچوب برجام برخی تعهدات را کاهش داده ایم. این همان حرفی است که بایدن هم بر روی آن حساس است و می گوید ایران باید به شرایط اولیه باز گردد. به نظر شما این فاصله ای که بین خواسته های دو طرف وجود دارد را چطور می شود پر کرد؟

کاهش تعهدات برجامی از سوی ایران پاسخی بود به بی عملی اروپایی ها که بعد از خروج ترامپ از توافق هیچ اقدامی انجام ندادند. که  یا توانش را نداشته اند یا اراده اش را. طبیعی بود که ایران نمی توانست دست روی دست بگذارد و شاهد زیان هایی باشد در حالی که دیگر طرف های توافق هیچ اقدامی صورت ندهند. ایران از زمانی که کاهش اقدامات برجامی را کلید زد، اعلام کرد که وقتی دیگر طرف ها به تعهداتشان عمل کنند، ما هم به تعهدات خود در برجام بر می گردیم.

الان به نظر من توپ در زمین غربی هاست و اگر آنها اقدامات مثبتی انجام دهند و امریکایی ها به مذاکرات برگردند و ایران از منافع حاصل از بودن توافق بهره مند شود، دیگر دلیلی برای کاهش تعهدات نمی بیند و قطعا تهران هم به همان نقطه قبل از خروج ترامپ از برجام بر می گردد. 

لازم است که طرفین با حسن نیت به موضوع نگاه کنند. به ویژه ما که طرف اسیب دیده از خروج امریکا از برجام هستیم باید این حسن نیت را در ایالات متحده ببینیم.

ظریف در گفتگو با سی ان ان گفته که بایدن فرصت دارد تا حرف ها و نظر خود را اصلاح کند،  آیا بایدن از این فرصت استفاده می‌کند یا منتظر می ماند؟ 
به نظر من در مذاکرات دو جانبه و رد و بدل کردن پیام ها هیچ طرفی را نباید وارد میدان کرد یا از میدان خارج کرد. شرط و شروط کار را برای دو طرف سخت می کند. طبیعی است که هم امریکایی ها و هم ایرانی ها در چارچوب منافع ملی خود اقدام می کنند.

شرط گذاشتن و شروع مذاکرات را شرطی کردن می تواند کار را سخت تر کند. اگر دو طرف به این برسند که برجام بازی بردـبرد برای همه طرف هاست، راحت تر می توانیم به توافق برسیم.

ایران می‌گوید تا سوم اسفندماه به پروتکل الحاقی پایبند است در چنین شرایطی اقدام بعدی آمریکایی ها چه می‌تواند باشد؟  

یک چیزی که ما نباید آن را از یاد ببریم این است که رابطه ما با امریکایی ها چه در برجام و چه خارج از آن به نحوی شده که همیشه طرف های سوم از اینکه در وسط قرار بگیرند سود برده اند. شاید خیلی از کشورها بدشان هم نیاید که بازگشت امریکا به برجام طولانی شده و مذاکرات فرسایشی شود. ما نباید اجازه بدهیم که دیگران نقش واسطه و امتیاز گیر از امریکا را بازی کرده با این کارت بازی کنند. مثلا نیازی نیست که مکرون نقش برادر بزرگ را بازی کند. این کت برای او خیلی گشاد است. وقتی ما برای بازگشت به برجام خودمان به صورت مستقیم می توانیم به واشنگتن پیام دهیم نباید اجازه بدهیم که اروپایی ها از جمله فرانسه نقش بازی کنند. 

من امیدوارم تا قبل از این تاریخ نتایج و حرکات ثبتی از هر دو طرف ببینیم تا نیازی به اجرایی شدن اولتیماتوم ایران نباشد و هر دو طرف با خرد ورزی به منافع حاصل از مذاکرات برسند و مذاکرات در زمینه برجام کلید بخورد.

چرا بایدن با وجود اینکه امریکا بود که از توافق خارج شد و برخلاف حرف هایی که می زد شروع به شرط گذاشتن کرده و با توجه به این موضع گیری ها قدم بعدی واشنگتن چیست؟

دو موضوع را باید مد نظر قرار داد: هر کشوری چه کوچک و چه بزرگ در هر گفتگویی قطعا منافع ملی خود را مدنظر قرار می دهد و طبیعی است که ما هم در همین چارچوب عمل کنیم. این ها موضوعات رسانه ای است که بیشتر برای راضی کردن افکار عمومی خود و یا لابی های صهیونیستی و عربی گفته می شود. در مذاکرات رسمی قطعا این طور مسائل و پیش شرط ها کم تر نقش بازی می کنند.

مساله دوم این است که این اصطلاحی که در برخی رسانه های ما می آید که بایدن همان ترامپ است کاملا غلط است. بایدن همان ترامپ نیست و اهداف سیاست خارجی او و تیمش هم مانند او نیست. این فضایی که ایجاد شده فضای مثبتی است که می شود از آن در جهت منافع ملی بهره برداری کرد. ما در بین گروه های مختلف لابی های قوی عربی و عبری داریم که خیلی تمایل دارند که بایدن را مانند ترامپ ببینیم اما اینطور نیست.

 امریکایی ها امید دارند که توافق بهتری نصیبشان شود،  با توجه به موضع گیری های اخیر چنین شانسی برای واشنگتن وجود دارد؟  

در مذاکرات بین المللی هر کشوری که وارد مذاکره می شود دوست دارد که منافع بیشتری کسب کند، اما این از قبل قابل تعیین نیست. شما نمی توانید در یک مذاکره چند جانبه شرکت کنید و انتظار داشته باشید که صددرصد منافع برای شما باشد. 

این گفته های بایدن اماده کردن زمینه ذهنی برای میز مذاکره است . طبیعتا ایران هم ثابت کرده که این قدرت را دارد که با همه کشورها صحبت کند و امکانات و امتیازات قابل قبولی به دست بیاورد. محال است که میز مذاکره ای شرکت کنید که صد در صد امتیازات را به دست بیاورید

انتهای پیام/1005