آوای خزر - بهزاد مقوم: سایه ی فرهنگ و هنر ایران زمانی پر کشید که هنوز داغ بزرگانی همچون محمد رضا شجریان، عبدالوهاب شهیدی و ده ها تن دیگر را به دل داریم.
امیرهوشنگ ابتهاج متخلص به "سایه" آفتاب شعر معاصر ایران زمین در 19 امرداد 1401 خورشیدی در 95 سالگی بعلت نارسایی کلیوی در کلن آلمان درگذشت.
و یک بار دیگر دیدیم که خاموشی پس از 9 دهه و اندی عمر نتوانست مرحمی بر دل دوست داران فرهنگ و ادب این سرزمین باشد و برعکس پرواز بزرگ مرد شعر پارسی همگان را غمگین و افسرده کرد.
کارشناسان و صاحبنظران سایه را حافظانه ترین شاعر سده های اخیر می دانند و این تنها نشانه ابیاتی نیست که معلم ادبیات از حافظ می داند بلکه رندی هایش در خاطره، در اشاره و در نگاه اوست.
و نیز فعالیت های موسیقایی بویژه مسئولیت برنامه گلها در کنار سرودن شعر و ترانه از سایه، هنرمند و شاعری متمایز از سایر همکارانش ساخت و این گونه بود که با خوانندگان محبوب از قبیل "حسین قوامی"، "محمدرضا شجریان"، "شهرام ناظری" و غیره همکاری داشت.
حاصل مسئولیت شش ساله او در این زمینه نه تنها تولید 201برنامه گلها و شمار زیادی گلچین، بلکه خاطره خوشی است که از همنشینی موسیقی و شعر هماهنگ در اذهان مردم مانده است.
"تو ای پری کجایی" و "ایران ای سرای امید" به ترانه سرایی این هنرمند فقید به ترتیب با صدای شادروانان قوامی و شجریان، جزو آثار گرانسنگی است که همواره در خاطره هنرمندان و هنردوستان جاودان خواهد ماند.
زنده یاد همایون خرم آهنگساز صاحب نام می گوید: یک روز ابتهاج به من پیشنهاد یک کار مشترک داد و بدون تمرین و تصمیم قبلی همزمان ساخت اثر "تو ای پری کجایی" (سرگشته) را آغاز و در همان روز در دفتر کارش به پایان رساندیم.
وی می افزاید: به محض اینکه یک خط نت می نوشتم، سایه بلافاصله شعری مناسب آن می سرود و گاهی نیز این کار برعکس انجام می شد و او از من پیشی می گرفت.
امیر هوشنگ ابتهاج در ششم اسفند ۱۳۰۶ در رشت چشم به دنیا گشود. پدرش آقاخان ابتهاج از بزرگان مورداحترام شهروندان و برای مدتی ریاست بیمارستان پورسینای این شهرستان را بر عهده داشت.
هوشنگ ابتهاج تحصیلات ابتدایی و بخشی از دبیرستان را در مدارس عنصری، قاآنی، لقمان و شاهپور در زادگاهش گذراند و از کلاس پنجم متوسطه همراه خانواده به تهران مهاجرت کرد و در دبیرستان تمدن تهران به تحصیل ادامه داد.
هوشنگ نوجوان گرچه در درس و مدرسه چندان شاگرد زرنگی نبود اما از ذوق هنری خوبی برخوردار بود و در کنار نقاشی و مجسمه‌سازی، به دیگر هنرها نیز علاقه نشان می‌داد.
مدت کوتاهی هم پیش "موسیو یرواندی" پدر "جرج مارتیرسیان" نوازنده ارکستر سمفونی تهران به نواختن ویولن پرداخت و همین زمان بود که اولین دفتر شعر خود به نام "نخستین نغمه‌ها" را منتشر کرد.
او در جوانی شیفته دختری ارمنی به نام گالیا که ساکن رشت بود شد و این عشق سرکش دوران جوانی باعث شد تا اشعار عاشقانه‌ای بسراید که بسیار مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت. سال‌ها بعد که ایران دستخوش خون ریزی و جنگ و مشکلات فراوان شد، ابتهاج شعری با عنوان "دیرست گالیا…" سرود که با رویکرد سیاسی و اجتماعی به همان ماجراهای عاشقانه اش اشاره دارد.
سایه در جشن هنرسال ۱۳۴۶ به اجرای شعرخوانی در آرامگاه حافظ پرداخت که "باستانی پاریزی" در سفرنامه معروف خود تحت عنوان "از پاریز تا پاریس" با اشاره به استقبال و شور و اشتیاق شرکت کنندگان می‌نویسد که تا قبل از آن هرگز باور نمی‌کردم که مردم از شنیدن یک شعر نو تا این حد به هیجان بیایند.
روانشاد هوشنگ ابتهاج از سال 1351پس از کناره گیری "داوود پیرنیا" مسئولت برنامه گلهای رنگارنگ رادیو را به عهده گرفت و بعد از حادثه میدان ژاله در ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ به همراه محمدرضا لطفی، محمدرضا شجریان و حسین علیزاده، به نشانه اعتراض از این رسانه ی شنیداری استعفا داد و مدتی به‌عنوان مدیرکل شرکت دولتی سیمان تهران مشغول به کار شد.
منزل شخصی سایه که خود آن را ساخته در سال ۱۳۸۷ با نام "خانه ی ارغوان" به ثبت سازمان میراث فرهنگی رسید. دلیل این نام‌گذاری وجود درخت ارغوان معروفی در حیاط این خانه است که سایه شعر معروف "ارغوان" خود را با الهام از آن درخت سروده است.
از ماندگارترین آثار ابتهاج تصحیح او از غزلیات حافظ است که با نام "حافظ به سعی سایه" برای نخستین بار در ۱۳۷۲ توسط نشر کارنامه منتشر شد. سایه سالهای زیادی را به حافظ‌پژوهی گذرانده و کتاب تصحیحات او بر غزلیات حافظ نتیجه ی آن پژوهش‌های مستمر است.
سایه هم مانند دیگران شعرای معاصر نیما یوشیج همچون شهریار در ابتدا سعی کرد تا راه او را دنبال کند؛ اما نگاه مدرن و اجتماعی موجود در شعر نیما با طبع او که شاعری غزل‌سرا بود؛ سنخیت نداشت. به همین دلیل پس از مدتی راه خود را از شعر نیمایی جدا کرد و تنها به سرودن غزل پرداخت.
امیر هوشنگ ابتهاج در سال ۱۳۳۷ با خانم آلما مایکیال ازدواج کرد که حاصل این وصلت چهار فرزند به نام‌های یلدا ، کیوان، آسیا و کاوه هستند.
از آثار زنده یاد هوشنگ ابتهاج می توان از نخستین نغمه‌ها، سراب، سیاه‌مشق، شب‌گیر، زمین، چند برگ از یلدا، یادنامه، ترجمه شعر تومانیان شاعر ارمنی با همکاری نادر نادرپور، گالوست خاننتس و روبن، تا صبح شب یلدا، یادگار خون سرو، حافظ به سعی سایه (دیوان حافظ با تصحیح ابتهاج)، تاسیان و بانگ نی نام برد.
مراسم تشییع جنازه هوشنگ ابتهاج پس از انتقال به تهران از کنار درخت ارغوان در منزل مسکونیش برگزار و در زادگاهش آرام می‌گیرد.
بهزاد مقوم
انتهای پیام/
