آغاز سالِ آبی جدید با کاهش بارندگی‌ها و رشد شاخص‌های خشکسالی

آوای خزر- اشکان جهان آرای: دومین جلسه مدیریت مصرف آب مازندران در سال آبی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ به میزبانی شرکت آب‌منطقه‌ای مازندران با حضور مدیرکل مدیریت بحران استانداری، مدیرعامل شرکت آب‌منطقه‌ای و مدیران و معاونان این شرکت، مدیران جهاد کشاورزی استان و نماینده اداره کل هواشناسی مازندران برگزار شد تا راهکار‌های مدیریت منابع و توزیع آب کشاورزی مازندران در فصل زراعی پیش رو با جدیت بیشتری مورد بررسی قرار بگیرد.

آمار‌های ارائه شده در این نشست بیان‌گر استمرار وضعیت خشکسالی در مازندران است و بیش از هر نکته دیگری نیز کاهش بارندگی‌ها را در این استان نشان می‌دهد.

معاون توسعه و پیش بینی اداره کل هواشناسی مازندران در این جلسه با ارائه آمار‌های ۷۰ روزه مربوط به بارندگی‌ها و دمای هوای مازندران، خواستار افزایش توجه به برنامه‌ریزی برای مدیریت مصرف آب در مازندران به ویژه در بخش کشاورزی شد و گفت: در مازندران به طور میانگین طی ۷۰ روز گذشته - یعنی از ابتدای سال آبی تا ۱۰ آذر- حدود ۱۰۲ میلیمتر بارش داشتیم که هم نسبت به دوره بلندمدت و هم نسبت به مدت مشابه پارسال گذشته کاهش ۷۰ میلیمتری را نشان می‌دهد.

احمد اسدی افزود: آمار‌ها نشان می‌دهند که طی این مدت بارندگی در تمام شهرستان‌های مازندران کمتر از نرمال بود. میزان بارندگی در این بازه زمانی طی سال گذشته و همچنین در دوره میانگین بلندمدت ۱۷۲ میلیمتر بود که با کاهش ۴۱ درصدی به ۱۰۲ میلیمتر رسید.

 وی افزود: همچنین از نظر دما نیز میانگین دما در دو ماه سال زراعی حدود ۱۴.۷ درجه بود که نسبت به بلندمدت یک درجه و نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲ درجه افزایش دما داشتیم. پهنه‌بندی خشکسالی دوره یک‌ساله منتهی به پایان آبان امسال هم نشان می‌دهد بیشتر مناطق استان درگیر خشکسالی هستند. پیش‌بینی ما این است که از نیمه دوم دی تا نیمه اول اسفند بارش‌ها در محدوده نرمال باشد و از نظر دمایی هم شرایط نرمال خواهد بود. در چنین شرایطی میزان کمبود آب ناشی از کاهش بارندگی طبیعتا جبران نخواهد شد و لازم است که برنامه‌ریزی‌های جدی برای جلوگیری از افزایش تنش‌ها داشته باشیم.

معاون توسعه و پیش بینی اداره کل هواشناسی مازندران خاطرنشان کرد: ما با پدیده‌های حدی مواجه هستیم که باید در این زمینه نیز آمادگی لازم را داشته باشیم. پارسال در بسیاری از ایستگاه‌های ما رکورد‌های جدیدی از نظر گرما یا بارندگی ثبت شد. در غرب استان بارندگی ۴۰۰ میلیمتری هم ثبت شد، اما همان زمان در شرق استان بارشی نداشتیم.

اسدی به پدیده مهاجرت و افزایش اسکان در مازندران نیز اشاره کرد و گفت: برای مهاجران موقت یا دائمی استان نیز که هر سال بر تعدادشان افزوده می‌شود لازم است راهکار‌هایی اندیشیده شود. در عین حال موضوع فرهنگسازی نیز اهمیت بسیار زیادی دارد که ضرورت دارد صدا و سیما در این زمینه به طور جدی ورود کند.

ضرورت افزایش توجه به تغییر الگوی کشت در مازندران

 

مدیرعامل شرکت آب‌منطقه‌ای مازندران نیز در این نشست با بیان این‌که مازندران باید برای شرایط سخت آبی و سازگاری با کم‌آبی به آمادگی لازم برسد، اظهار کرد: تقریبا در همه منابع آبی استان با کاهش آبدهی مواجه هستیم و باید خودمان را برای شرایط سخت آبی آماده کنیم. انتظار این است که اقدامات دسته‌بندی و اولویت‌بندی شوند.

محمدابراهیم یخکشی افزود: مهم‌ترین نکته در حال حاضر این است که کشت پاییزه تبلیغ و ترویج شود. به ویژه در حوضه‌هایی که پیش‌بینی می‌شود با تنش مواجه باشند باید فرهنگسازی لازم در این زمنیه انجام شود.

وی اظهار کرد: آبگیری زودتر از موعد آب‌بندان‌ها هم لازم است که با جدیت بیشتری دنبال شود. در این زمینه لازم است برداشت ماهی با مشوق‌ها زودتر انجام شود.

مدیرعامل آب‌منطقه‌ای مازندران گفت: تامین اعتبار برای تهیه برخی تجهیزات مانند پمپ و لوله برای استفاده در شرایط ضروری نیز از ضرورت‌هاست. هر اقدامی که کمک کند ما امسال را با حداقل خسارت و حداکثر منفعت پشت‌سر بگذاریم باید جدی گرفته شود.

یخکشی با تأکید بر ضرورت تغییر الگوی کشت در استان و در نظر گرفتن برخی اصلاحات در زمینه زمان‌بندی کشت تصریح کرد: معتقدم باید به سمت استفاده از تجربه‌های گذشتگان برویم و نظام آیشی گذشته را با به‌روزآوری و طراحی متناسب به کشاورزی و بازارِ امروز اجرا کنیم.

وی گفت: هر یک از ما باید کار عملیاتی را پس از این جلسه آغاز کنیم. برنامه‌ها باید در مقیاس‌های کوچک نیز تدوین شود تا عملیاتی و قابل رصد شدن باشد.

کاهش ذخایر منابع آبی استان

مدیربهره‌برداری و نگهداری از تاسیسات آبی و برق‌آبی شرکت آب منطقه‌ای مازندران نیز در این نشست با اشاره به کاهش بیش از ۴۰ درصدی بارندگی‌ها در مازندران اظهار کرد: علاوه بر کاهش بارندگی‌ها طبق آمار‌های ثبت شده در سایر شاخص‌های مربوط به منابع آب استان نیز شاهد روند کاهشی هستیم.

جواد طوسی گفت: آبدهی رودخانه‌های استان در مهر و آبان امسال ۴۹ درصد نسبت به پارسال و ۵۱ درصد نسبت به درازمدت کم شده است. پیش‌بینی می‌شود امسال حدود ۱۰۰ میلیون متر مکعب از رودخانه‌ها کاهش تامین آب را داشته باشیم. در بخش آب زیرزمینی هم ۱۳۸ میلیون مترمکعب کاهش ثبت شد. مجموع ذخیره آب در سد‌های مخزنی استان هم اکنون ۱۱۶ میلیون مترمکعب است که اکنون کاهش ۴۳ درصدی ذخیره آب سد‌های استان را نشان می‌دهد. در حالی که سال گذشته در همین زمان ۲۰۵ میلیون متر مکعب آب در سد‌های استان ذخیره شده بود.

وی افزود: وضعیت سد شهید رجایی در حال حاضر نیز به طور کامل بیان‌کننده شرایط نگران‌کننده این روزهاست. در حال حاضر ۲۹ میلیون متر مکعب آب ذخیره شده در مخزن این سد وجود دارد که ۵۴ درصد نسبت به مدت مشابه پارسال کاهش یافته است.

مدیربهره‌برداری و نگهداری از تاسیسات آبی و برق‌آبی شرکت آب منطقه‌ای مازندران درباره وضعیت ذخیره آب در آب‌بندان‌های مازندران نیز اظهار کرد: در حال حاضر ۳۶ درصد مخزن آب‌بندان‌های استان معادل ۱۴۵ میلیون متر مکعب آب ذخیره شده است. در حالی که سال گذشته در این زمان ۱۸۹ میلیون متر مکعب آب در آب‌بندان‌های استان ذخیره شده بود و ۴۷ درصد از آب‌بندان‌ها پر بود.

به گفته طوسی حجم کل آب موجود در مخازن سد‌ها در پایان شهریور ۱۴۰۱ نسبت به پایان شهریور پارسال ۴۳ میلیون متر مکعب کاهش یافت و از ۱۴۱ میلیون متر مکعب به ۹۸ میلیون متر مکعب رسید. ورودی به مخازن سد‌ها در مهر و آبان امسال نیز نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۱ نصف شده و از ۹۰ میلیون متر مکعب با ۵۰ درصد کاهش به ۴۵ میلیون متر مکعب رسیده است.

طبق این آمارها، در حالی که حجم کل ورودی به مخازن سد‌های استان در نیمه دوم سال گذشته ۲۲۰ میلیون متر مکعب بود، پیش‌بینی می‌شود در نیمه دوم سال جاری حجم کل آب ورودی به مخازن سد‌های استان ۱۴۸ میلیون متر مکعب باشد و در صورت تداوم شرایط جوی موجود، پایان اسفند امسال حدود ۵۰ درصد مخازن سد‌های استان پر شود.

مدیربهره‌برداری و نگهداری از تاسیسات آبی و برق‌آبی شرکت آب منطقه‌ای مازندران تصریح کرد: در مجموع پیش‌بینی می‌شود در سال آبی جاری ۲۸۰ میلیون متر مکعب نسبت به سال گذشته کاهش منابع آب داشته باشیم. البته این پیش‌بینی‌ها بسته به شرایط اقلیمی ممکن است نوسان داشته باشند.

طوسی کاهش ذخیره آب در سد شهید رجایی، کاهش محسوس دبی آب رودخانه هراز، مدرن نبودن سردهانه‌های زراعی، الگوی کشت پرآب‌طلب، هم‌زمانی کشت در برخی از شبکه‌ها را به عنوان برخی چالش‌های پیش روی تأمین و توزیع آب در مازندران طی سال آبی و فصل زراعی پیش رو بیان کرد.

وی افزود: انتظار می‌رود اعتباراتی نیز از حوزه مدیریت بحران برای خرید تجهیزات و پیشگیری از بحران‌های احتمالی ناشی از خشکسالی در این حوزه اختصاص یابد. ضمن این‌که لایروبی انهار زراعی، تسریع در زمان آغاز آبگیری آب‌بندان‌ها، تشویق کشاورزان به انجام کشت پاییزه، انتقال بین حوضه‌ای آب در برخی شبکه‌ها، پیش‌بینی پمپاژ موقت برای استفاده بهینه از آب رودخانه‌ها و اطلاع‌رسانی به بهره‌برداران برای مصرف بهینه آب و الگوی کشت توصیه شده از طریق مکاتبات، نصب بنر و برگزاری جلسات توجیهی برخی فعالیت‌های ضروری کوتاه‌مدت مورد انتظار هستند.

در نظر گرفتن ضمانت اجرایی برای طرح‌ها

مدیرکل مدیریت بحران مازندران هم در این جلسه با اشاره به ضرورت توجه بیشتر به برنامه‌ریزی برای سازگاری با کم‌آبی در مازندران اظهار کرد: هدف از طرح سازگاری با کم‌آبی حصول اطمینان از معیار‌های توسعه با در نظر گرفتن ظرفیت‌هاست. ما در بیشتر شهر‌ها از نظر تأمین آب دچار تنش هستیم؛ لذا باید با شناخت همه جانبه از موضوع اقداماتی در نظر گرفته شود؛ بنابراین اقدامات باید مبتنی بر سیاست‌ها و با ضمانت اجرایی در نظر گرفته شوند.

حسینعلی محمدی افزود: پیشنهاد ما این است که ابتدا در پهنه استان اولویت‌های اجرای طرح‌ها را مشخص کنیم. ضمن این‌که برای اجرای برنامه‌ها باید مشوق‌هایی نیز در نظر گرفته شود تا برای کشاورز و بهره‌بردار جذابیت داشته باشد.

وی خاطرنشان کرد: انتظار می‌رود همکاران در دستگاه‌های مرتبط با این حوزه طی یک بازه زمانی محدود و مشخص پیشنهاد‌های خود را برای دو بازه زمانی کوتاه‌مدت و بلندمدت ارائه کنند و اولویت‌ها نیز مشخص شود. ما نیز در کنار دستگاه‌های مرتبطحضور داریم و آماده هرگونه همکاری هستیم.

مدیرکل مدیریت بحران مازندران خواستار تداوم برگزاری این نشست‌های مشترک برای رسیدن به برنامه‌های مناسب مدیریت منابع آب در استان شد.

در این جلسه معاونان شرکت آب‌منطقه‌ای مازندران و مدیران جهاد کشاورزی استان نیز دیدگاه‌ها و پیشنهاد‌های خود را برای مدیریت منابع آب استان و اصلاح الگوی کشت در فصل زراعی پیش رو ارائه کردند.