خسارت میلیاردی سیل به کشور
به گزارش آوای خزر به نقل از روزنامه اعتماد، از اسفند پارسال تا امروز بارندگی شدید در مناطق مختلف ایران، سیلاب‌هایی را رقم زده که به دنبال هر حادثه، میلیارد تومان خسارت به زیرساخت‌های شهری و روستایی وارد شده و تعداد زیادی از هموطنان بر اثر جاری شدن سیلاب، آواره شده یا خانه و وسایل زندگی خود را از دست داده‌اند و حالا باید هزینه سنگین بازسازی و تعمیر خانه‌های ویران شده خود را تامین کنند در حالی که این سیلاب‌ها، آسیب زیادی هم به مزارع و باغات کشاورزی وارد کرده و اغلب سیل‌زدگان، در مناطقی ساکن بوده و هستند که درآمد غالب از طریق دامداری و کشاورزی است .
وقوع سیلاب‌های اخیر البته پدیده غافلگیرکننده‌ای نبود به شرط آنکه مسوولان استانی و کشوری به تحلیل‌های جهانی درباره اثر تغییرات اقلیمی و گزارش‌های ملی درباره تاثیر این تغییرات توجه می‌کردند . در نتایج تحقیقی که سال 1400 با عنوان «تاثیر تغییر اقلیم بر بارش‌های سنگین ایران » در نشریه آب و توسعه پایدار منتشر شد، آمده است: «تغییرات در شدت و فراوانی بارش، بیشترین تاثیر را بر مدیریت منابع آب و مدیریت ریسک سیلاب دارد . بر اساس یک آمار دولتی منتشر شده در کشور از سوی بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، سیل نزدیک به 30 درصد از کل خسارات مخاطرات طبیعی را در ایران در برمی‌گیرد .
شواهد بسیاری نیز از سیل‌خیزی ایران وجود دارد به‌طوری که در یک دهه گذشته، ایران شاهد سیل‌های بسیار گسترده و فراگیری بوده که می‌توان به سیل سیستان و بلوچستان در سال 1395 و سیل‌های سال 1398 که در 24 استان کشور به خصوص در استان‌های مازندران، گلستان، فارس، لرستان و خوزستان اتفاق افتاد، اشاره کرد . هر چند که رخداد سیل به عوامل بسیاری وابسته است، اما به‌طور مشخص سیل سال 1398 در ایران در نتیجه رخداد بارش‌های سنگین و بسیار سنگین پیوسته بوده که در نتیجه آن سیلاب‌های گسترده‌ای در کشور رقم خورد .... نتیجه بررسی نشان از افزایش روزهای همراه با بارش سنگین در تمامی حوضه‌های آبخیز ایران دارد .... در غیاب برنامه‌ریزی صحیح و آمادگی کافی، در سال‌های آتی باید شاهد سیل‌های بیشتری همانند آنچه در سال 1398 در شیراز، آق‌قلا و پل‌دختر واقع شد، باشیم .... تغییر اقلیم بدون شک احتمال رخداد سیل و خشکسالی که دو روی سکه از شرایط اقلیمی ایران هستند را تغییر داده است .
مطالعه این دو مخاطره اقلیمی نقش بسیار تعیین‌کننده‌ای در مدیریت صحیح منابع و به خصوص مدیریت منابع آب خواهد داشت . به‌طور مشخص سیل می‌تواند یک دلیل دقیق هواشناسی داشته باشد و معمولا بارش‌های سنگین و خیلی سنگین مسوول اصلی سیل است . در نتیجه برای درک سیل به عنوان یک پدیده مخرب لازم است در گام نخست تغییرات بارش‌های سنگین را طی دوران مشاهداتی و آینده بررسی کرده و سپس علل هواشناسی آن را درک کنیم.»
آذر پارسال تا دهه دوم اردیبهشت امسال، ایران و 28 کشور جهان با سیل و تبعات ویرانگر آن مواجه شده‌اند . در این بازه 6 ماهه، کشورهای ایران، برزیل، عربستان، افغانستان، آرژانتین، انگلیس، تایلند، پاکستان، کنیا، چین، پرو، فرانسه، هند، امارات متحده عربی، یمن، تانزانیا، ترکیه، آلمان، سومالی، عمان، روسیه، قزاقستان، امریکا، هلند، استرالیا، عراق، اندونزی، کنگو و مالزی در طول 6 ماه اخیر ویرانی و خسارات مالی و جانی گزافی بر اثر بارش‌های سیل‌آسا و جاری شدن سیلاب داشته‌اند در حالی که در برخی حوادث، کارشناسان وقوع این مخاطرات طبیعی را به تغییرات اقلیمی نسبت داده‌اند .
تبعات تغییرات اقلیمی در گزارش‌های دو دهه اخیر نهادهای بین‌المللی هم مورد هشدار قرار گرفته چنانکه در گزارش هیات بین‌المللی تغییرات اقلیمی IPCC که فوریه 2022 منتشر شد، این هشدار مطرح بود که افزایش 1.5 درجه‌ای گرمایش زمین، جهان را طی 20 سال آینده با مخاطرات اقلیمی متعدد و اجتناب‌ناپذیری مواجه خواهد کرد .
این گزارش هشدار می‌داد که افزایش امواج گرما، خشکسالی و سیل از آستانه تحمل گیاهان و حیوانات فراتر رفته و سبب مرگ دسته‌جمعی در گونه‌های گیاهی شده علاوه بر اینکه همزمانی تغییرات اقلیمی شدید، اثرات پیوسته‌ای ایجاد می‌کند که مدیریت این اثرات دشوار خواهد بود چنانکه تاکنون هم تغییرات اقلیمی، میلیون‌ها نفر از جمعیت آفریقا، آسیا، امریکای مرکزی و جنوبی و قطب شمال را در معرض ناامنی غذایی و آبی شدید قرار داده است. در بخش دیگری از این گزارش تاکید می‌شد که برای جلوگیری از اثرات ویرانگر تغییرات اقلیمی، اولین و فوری‌ترین اقدام، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای است و سپس باید تدابیری برای سازگاری با تغییرات اقلیمی به اجرا درآید در حالی که تاکنون نشانی از این تدابیر مشاهده نشده است .
در این گزارش، تاثیرات مخرب تغییرات اقلیمی در شهرها هم ارزیابی شده بود و اعلام می‌شد که سلامت و معیشت و زندگی مردم، زیرساخت‌های اساسی کشورها شامل نظام تامین و توزیع انرژی و حمل و نقل، در معرض تاثیرپذیری شدید از امواج گرما، توفان‌ها، خشکسالی و سیل و حتی افزایش سطح آب دریاهاست و نویسندگان این گزارش تاکید داشتند که این مخاطرات، بیش از همه شهرهایی را تهدید می‌کند که درگیر توسعه نامتوازن، فقر، بیکاری و کمبود خدمات پایه برای شهروندان خود هستند .
این گزارش در حالی ارایه شد که 10 سال قبل کارشناسان سازمان جهانی هواشناسی درباره مخاطرات ویرانگر تغییرات آب و هوایی هشدارهای جدی داده بودند. در گزارشی که مارس 2014 توسط این نهاد بین‌المللی ارایه شده بود، تاکید می‌شد که «آثار فعالیت‌های بشر و گرم شدن هوای کره زمین، فشار بیش از حدی را بر سیستم‌های طبیعی وارد کرده که تغییرات ناشی از آن، زندگی بشر را به شدت تحت تاثیر قرار خواهد داد. ابعاد فزاینده گرم شدن آب و هوای کره زمین، احتمال تغییرات شدید، فراگیر و غیر قابل برگشت اقلیمی را افزایش داده است.تغییرات شدید آب و هوا، بشر را از نظر تامین غذا، بهداشت، زیر آب رفتن خشکی‌ها و امنیت تهدید می‌کند.
تغییرات اقلیمی همچنین منابع آب آشامیدنی را تهدید می‌کند و با بالا آمدن آب دریاها، زمین‌های وسیعی زیر آب خواهند رفت؛ آب اقیانوس‌ها اسیدی خواهد شد و گونه‌های جانوری و گیاهی در معرض نابودی قرار می‌گیرند. منابع غذایی بشر هم در معرض خطر قرار دارند و تا سال 2050 محصول برداشتی در 10 درصد مزارع برنج، ذرت و گندم، بیش از ۲۵ درصد کاهش خواهد یافت.بعد از سال ۲۰۵۰ این تغییرات شدیدتر خواهند شد در حالی که جمعیت کره زمین در آن زمان حدود 9 میلیارد نفر خواهد بود و بنابراین نیاز به مواد غذایی بسیار بیشتر خواهد شد .
سیل و مرگ ناشی از گرما افزایش می‌یابد و این خطر برای کسانی مثل کشاورزان و کارگران ساختمانی که در فضای باز کار می‌کنند، شدیدتر خواهد بود . این تغییرات باعث افزایش مهاجرت، تنش‌ها و منازعات محلی و منطقه‌ای می‌شود و امنیت کشورها را به خطر می‌اندازد. با وجود اینکه در کوتاه‌مدت تبعات گرم شدن هوای زمین در کشورهای فقیر بیشتر است، اما کشورهای ثروتمند هم مصون نخواهند ماند.»
این گزارش در حالی ارایه شد که شواهد دیگری نشان می‌داد در فاصله سال 2007 تا 2014، گرم شدن هوای کره زمین دوبرابر شده است . به دنبال ارایه این گزارش، دبیرکل سازمان هواشناسی جهانی اعلام کرد: «تا به حال مردم به آب و هوای کره زمین آسیب می‌زدند، چون نمی‌دانستند، اما از این به بعد جهل دیگر بهانه خوبی نیست.»
دو هفته بعد از این انتشار این گزارش (آوریل 2014) هیات بین‌المللی تغییرات اقلیمی در گزارش جدید خود درباره وضعیت آب و هوای کره زمین اعلام کرد: «در فاصله سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ انتشار انواع گازهای گلخانه‌ای در هر سال یک میلیارد تن افزایش یافته در حالی که مهم‌ترین دلیل این افزایش، همزمانی رشد جمعیت و توسعه اقتصادی با مصرف رو به افزایش انرژی در کشورهای در حال توسعه و از جمله چین است .»
در این گزارش همچنین این هشدار مطرح شده بود که در صورت بی‌توجهی به ضرورت کاهش مصرف یا جایگزینی سوخت‌های فسیلی با سوخت‌های پاک، تا سال 2100 دمای زمین ۳.۷ تا ۴.۸ درجه سانتیگراد افزایش می‌یابد و سطح آب دریاها ۲۶ تا ۸۲ سانت بالاتر می‌آید که تبعات این تغییرات برای کره زمین یک فاجعه خواهد بود .
گزارش‌هایی از این دست در سال 2023 هشدارهای مکرری درباره تبعات تغییرات اقلیمی مطرح کرده که می‌توان به گزارش‌های سازمان جهانی هواشناسی WMO درباره وضعیت آب و هوای کره زمین در سال 2023 اشاره کرد . این گزارش‌ها طی هفته‌های اخیر منتشر شد و اعلام می‌کرد: «گزارش وضعیت آب و هوای جهان در سال 2023 نشان می‌دهد که رکوردهای سطح گازهای گلخانه‌ای، دمای سطح، گرما و اسیدی شدن اقیانوس‌ها، افزایش سطح آب دریا، پوشش یخی دریای قطب جنوب و عقب‌نشینی یخچال‌های طبیعی، بار دیگر شکسته است.
موج گرما، سیل، خشکسالی، آتش‌سوزی و توفان‌های استوایی که به سرعت تشدید می‌شوند، باعث بدبختی و آشفتگی شدند، زندگی روزمره میلیون‌ها نفر را بر هم زدند و میلیاردها دلار خسارت اقتصادی به بار آوردند....در سال 2023، اثرات تغییرات آب و هوایی همچنان در سراسر اروپا مشاهده شد و میلیون‌ها نفر از ساکنان این قاره تحت تاثیر رویدادهای شدید آب و هوایی قرار گرفتند . در سال 2023، میانگین دما در قاره آسیا 0.91 درجه سانتیگراد گرم‌تر از بازه زمانی 2020-1991 بود که در نتیجه این افزایش، توده وسیعی از یخچال‌های طبیعی در ارتفاعات آسیا ذوب شده‌اند . طبق شواهد موجود، اکنون جنوب غربی چین با بارندگی‌های کمتر از حد نرمال، از خشکسالی رنج می‌برد در حالی که منطقه هندوکش با باران موسمی تابستان مواجه بوده و در سال 2023، سیل‌های ویرانگر در بیش از 70 منطقه قاره آسیا رخ داد که بیش از 9 میلیون نفر تحت تاثیر این حوادث قرار گرفتند.»
احد وظیفه که به عنوان نماینده رسمی سازمان هواشناسی کشور در تدوین این گزارش‌ها مشارکت داشت، چند روز قبل با نگاهی به این گزارش جهانی و در تحلیل مخاطرات تهدیدکننده قاره آسیا اعلام کرد: «سازمان جهانی هواشناسی با هدف افزایش آگاهی‌بخشی آحاد جامعه نسبت به تغییرات در حال وقوع روی زمین، یک گزارش سالانه اقلیمی با مشارکت سازمان‌های هواشناسی سراسر جهان تهیه و تدوین می‌کند که بخشی از گزارش امسال با مشارکت سازمان هواشناسی ایران تدوین شده است.
گزارش‌های بین‌المللی اقلیمی سال ۲۰۲۳ قاره آسیا نشان می‌دهد که تمام شاخص‌های آب و هوایی زمین در سال ۲۰۲۳ شکسته و دگرگونی‌های بی‌سابقه در زمین در حال وقوع است چنانکه محتوای گرمای اقیانوس‌ها و سطح دریاها به بالاترین حد مشاهده شده و وسعت یخچال‌های قطب جنوب به کمترین حد مشاهده شده تاکنون رسیده است .
با توجه به اینکه بحران آب و هوا بزرگ‌ترین چالش بشریت است، گرمای شدید، سیل، خشکسالی، آتش‌سوزی جنگل‌ها و توفان‌های حاره‌ای ویرانی‌های زیادی به بار آورده و سبب بروز خسارت‌های اقتصادی و اجتماعی هنگفتی شده است. در بخشی از این گزارش اشاره شده که تغییرات گسترده در پارامترهای اقلیمی ایران به ویژه در حوزه بارش و دما پیامدهای زیادی داشته است. با توجه به اینکه غلظت گازهای گلخانه‌ای همچنان در حال افزایش است، باید منتظر تکرار رویدادهای شدید آب و هوایی در اکثر مناطق جهان و ایران بود.»
