همسویی و همزیستی دو تعریف از «باسوادی»

 ساختن ( تولید تفکر ) صلح در ذهن هر مرد و زن است :Building peace in the minds of men and womenشعار امسال ( سال 2021 ) این سازمان

این سازمان  تعریف جامعی از سواد ارائه کرده است .  از نظر یونسکو : کسی که سواد خواندن و نوشتن دارد تنها بخش کوچکی از سواد لازم در قرن بیست ویکم را دارد.

یونسکو تاکید می کند :

کسی را میتوان باسواد دانست که دارای سواد عاطفی ، سواد ارتباطی ، سواد مالی ، سواد رسانه ایی ، سواد تربیتی ، سواد رایانه ایی ، سواد سلامتی ، سواد تحلیلی ، سواد نژادی ، سواد بوم شناختی ، سواد روانی ، سواد اطلاعاتی ، سواد بصری و سواد علمی باشد .

انواع سواد از دیدگاه یونسکو :
سواد عاطفی : توانایی برقراری روابط عاطفی با خانواده و دوستان
سواد ارتباطی : توانایی برقراری ارتباط مناسب با دیگران و دانستن آداب اجتماعی
سواد مالی : توانایی مدیریت مالی خانواده ، دانستن روشهای پس انداز و دخل و خرج
سواد رسانه ایی : اینکه فرد بداند کدام رسانه ها معتبر و کدام نامعتبرند .
سواد تربیتی : توانایی تربیت فرزندان به نحو شایسته
سواد رایانه ایی : دانستن مهارتهای هفت گانه ی ICDL
سواد سلامتی : دانستن اطلاعات مهم درباره ی تغذیه ی سالم و راههای جلوگیری و کنترل بیماریها
سواد نژادی و قومیتی : شناخت نژادها و قومیت ها بر اساس احترام و عدم تبعیض
سواد بوم شناختی : دانستن راههای حفاظت از محیط زیست
سواد تحلیلی : توانایی شناخت ، ارزیابی و تحلیل نظریه های مختلف با استدلال های منطقی و اصولی بدون هر گونه تعصب و پیش فرض های قومی یا ایدئولوژیک
سواد انرژی : توانایی مدیریت در مصرف انرژی ، آب و حفظ امنیت غذایی
سواد علمی : یعنی علاوه بر سواد دانشگاهی توانایی بحث و یا حل و فصل مسائل با راهکارهای علمی و عقلانی مناسب
بدین ترتیب ، یک فرد باسواد از نظر سازمان جهانی یونسکو فردی است که با آموزشهای مناسب ، توانایی داشتن یک زندگی مناسب و با کیفیت را در قرن بیست و یکم پیدا کند .

از سوی دیگر ، آموزش مناسب و عقلانی آموزشی است که به کودکان ،  دوستی ، صلح و دموکراسی را توصیه کند و  خشونت و تبعیض را نفی نماید .  این تعریف کلی یونسکو از سواد و آموزش مناسب است. با تهیه این متن به یاد سخن بسیار ارزشمند و راهبر و راهگشای پیامبر اعظم حضرت محمد صل الله علیه و آله و سلم افتادم که فرمودند : اطلبوا العلم من المهد الی اللحد

یعنی : همواره از لحظه تولد و در گهواره تا لحظه مرگ و دفن در قبر بدنبال کسب علم باشید.

ممکن است اینگونه برداشت شود که در نگاه پیامبر اعظم صل الله علیه و آله و سلم کسب علم فقط خواندن و نوشتن و یا کسب علوم فیزیک و شیمی و........ است.  اما با توجه به این حدیث حضرت رسول اکرم (ص) که فرمودند: انا مدینه العلمو علی بابها ، من شهر علم هستم و تنها علی دروازه این شهر است .

شهر و سر زمین علم نمیتواند مدرسه یا دانشگاهی محدود به علوم شناختی و نظری و عملی باشد و علم در شهر باید فرا تر از خواندن و نوشتن و حل جدول ضرب و چند فرمول ریاضی و فیزیک و ...... باشد .  

با بیان این مقدمه تصور کنیم هر یک از ما چقدر سواد داریم و چقدر به فرمایش پیامبر اکرم (ص) نزدیک هستیم ؟ سئوال خوبی است که هر یک ما میتواند خود را محک بزنیم و قضاوت کند .

از خودم میپرسم : من بجز علومی که در مدرسه و دانشگاه و در مسیر زندگی و با حشر و نشر با اشخاص کسب کردم چقدر علم دارم و چقدر دانا هستم ؟

کسب علم میتواند از خواندن و نوشتن شروع شود و در ادامه کسب

- سواد علوم در ابعاد نظری و شناختی و عملی ،

- سواد عاطفی ،
- سواد ارتباطی ،
- سواد مالی ،
- سواد رسانه ایی ،
- سواد تربیتی ،
- سواد رایانه ایی ،
- سواد سلامتی ،
- سواد تحلیلی ،
- سواد نژادی ،
- سواد بوم شناختی ،
- سواد روانی ،
- سواد اطلاعاتی ،
- سواد بصری
- و ........ باشد .

فرض میکنم که من به تمام این علوم دست یافتم ، اما آیا من باسواد و عالم هستم ؟ میخواهم از زاویه دیگر به این موضوع نگاه کنم . مستند به سوره احزاب آیه 33

 الگو و شاخص رفتاری ما مسلمانان بهترین انسان روی زمین یعنی پیامبر اکرم صل الله علیه و آله و سلم است.  خداوند درمورد رسول خدا (ص) اینگونه فرمودند : لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ کَانَ یَرْجُو اللَّهَ وَالْیَوْمَ الْآخِرَ وَذَکَرَ اللَّهَ کَثِیرًا :
بهترین شاخص و الگو برای همه چیز برای من و ما مسلمان باید پیامبر خدا (ص) باشد و ما میتوانیم با این شاخص بهترین در جهان باشیم .

اما بهترین شاخص پیامبر اکرم (ص) که شهر علم بودند چیست. به زیان ساده بالاترین علم و بالاترین عمل و خلاصه عصاره علمی و رفتاری و شاخصه پیامبر چیست و چه بود؟ بهترین علم و بهترین عمل و خلاصه عصاره تمام این علوم که گمشده همه ما بشریت است و امروز از نبود آن در جامعه جهانی و بخصوص جامعه مسلمانان رنج میبریم و گرفتار شدیم علم و سواد اخلاق است . آنچه که پیامبر اعظم صل الله علیه و آله و سلم فرمودند و به ما در کنار اسلام و قرآن آموختند علم و عمل به اخلاق و کمالات و مزیت های اخلاق است.
پیامبر فرمودند : انی بعثت لاتمم مکارم الاخلاق : من مبعوث شدم تا شرافت‌های اخلاقی را کامل و تمام کنم و به مردم بیاموزم .

مصداق این کلام رسول الله (ص) کلام خدا در سوره قلم آیه 68 است که فرمود: وَإِنَّکَ لَعَلَی خُلُقٍ عَظِیمٍ  : به نظر بنده در کنار آنچه در جهان و از جمله سازمان یونسکو برای سواد مطرح است ، بالاترین سواد اخلاق است و بهترین عمل ، عمل به اخلاق است .

اخلاق در اجتماع ، اخلاق در سیاست ، اخلاق در اقتصاد ، اخلاق در مدیریت ، اخلاق در روابط کار ، اخلاق در ...، ایران توسعه یافته با محوریت اخلاق .

جمع بندی :

آن سرزمینی که بدنبال کسب علم هستیم نه در غرب است و نه در شرق.
آن سر زمین همان شهر علم و اخلاق رسول الله صل الله علیه و آله و سلم است و علی بابها  است . 
آب در کوزه و ما تشنه لبان میگردیم 
یار در خانه و ما گرد جهان میگردیم 
در حق هم دعا کنیم که سایه عزت خداوند بر همه ما مستدام و ان شاء الله و بعون الله از مریدان و شیعیان و رهروان پیامبر اکرم صل الله علیه و آله و سلم باشیم و اخلاق مدار و اخلاق محور .  آمین یا رب العالمین .