به گزارش آوای خزر، بشر از دیرباز به دنبال کشف اسرار و اثرات درمانی انواع گیاهان بوده و همیشه برای درمان امراض گوناگون از گیاهان بهره گرفته است. با گذشت زمان و پیشرفت‌های علم پزشکی دارو‌های شیمیایی جایگزین دارو‌های گیاهی شدند که اکثر این دارو‌ها از منابع و منشأ گیاهی تولید می‌شوند. یکی از این گیاهان دارویی که دارای خواص زیادی است گیاه خار شتر می‌باشد.
گیاه خار شتر دارای نام‌های دیگری مانند خاراشتر، خاربز، خرانگبین، خارانگبین، تَرانگبین (عسلِ تَر)، خرانگوی، تُرنجبین می‌باشد.
خار شتر از تیره‌ی باقللائیان می‌باشد که به دلیل خواص فراوان دارویی در بسیاری از نقاط جهان برای درمان بیماری‌ها استفاده می‌شود. این گیاه همچنین یک نوع خوراک دام برای حیواناتی نظیر شتر و بز می‌باشد.
گیاه خار شتر درختچه‌ای است با شاخه‌های پیچیده که سرتاسر آن با خار‌های زیاد پوشیده شده است. ارتفاع این گیاه به حدود یک متر هم می‌رسد. ریشه‌های خار شتر تا عمق ۵ الی ۷ متر زیر زمین نفوذ می‌کنند. ریشه‌های خار شتر همچنین دارای ساقه‌های زیر زمینی است که دارای عمق ۲ متری و گسترش جانبی ۸ متری می‌باشد.
ساقه‌های خار شتر به رنگ سبز می‌باشد که توسط خار‌ها زیادی پوشیده شده است. طول این خار‌ها بین ۲ تا ۴ سانتیمتر می‌باشد و رنگ آن‌ها سبز بوده و انتهای آن‌ها به رنگ زرد می‌باشد. برگ‌های این گیاه به صورت متناوب و ساده و کامل و بیضوی هستند. برگ‌ها دارای طول بین ۷ تا ۲۰ میلیمتر می‌باشد که دم برگ‌های آن کوتاه بوده و به طول یک تا ۲ میلیمتر است. سطح فوقانی برگ‌ها به رنگ سبز یا زرد روشن می‌باشد و سطح زیرین آن‌ها تقریبا پرز دار و دارای رنگی مایل به آبی هستند.
گیاه خار شتر دارای گل‌هایی به رنگ صورتی تا قهوه‌ای مایل به قرمز است. این گل‌ها با یک پایه باریک می‌رویند و طول آن‌ها به ۱ سانتی متر می‌رسد. روی هر شاخه در حدود ۱ تا ۶ گل می‌روید که تعداد آن‌ها به تعداد خار‌های اطراف آن بستگی دارد. میوه گیاه خار شتر مانند یک غلاف کوچک است که به طول یک الی سه سانتیمتر بوده و رنگ آن قهوه‌ای کدر مایل به قرمز است.
گیاه خارشتر در چه اقلیمی رشد می‌کند؟
خار شتر گیاهی است که خاستگاه آن روسیه، جنوب آفریقا، آسیای غربی و مناطق مدیترانه‌ای است. این گیاه در شرایط متنوع آب و هوایی رشد می‌کند و در برابر سرما و شوری خاک بسیار مقاوم است. خار شتر دارای عمری چند ساله بوده و در انواع خاک‌ها و حتی نمک زار‌ها می‌روید.
خار شتر در مناطق دیگری مانند بیابان‌های ایران، عربستان، هند، پاکستان، سوریه رشد می‌کند. در ایران نیز در مناطقی مانند بلوچستان، خوزستان، سمنان، کرمانشاه، بجنورد، اهواز، شیراز، بندرعباس، قشم و خراسان به صورت خودرو رشد می‌کند.
گیاه خار شتر دارای خواص درمانی زیادی مانند ضد عفونی کننده، بند آورنده خون، تب بر، ضد التهاب، بازسازی کننده و پاک کننده کبد می‌باشد.
علاوه بر این‌ها خار شتر دارای خواصی به شرح زیر است:
• تولید آنتی اکسیدان‌ها و محافظت از کبد
• درمان سرما خوردگی‌های شدید و عفونت‌های حاد تنفسی
• درمان بیماری‌های مربوط به دهان و لثه‌ها و بیماری‌های عفونی و التهابی خلط دهان
• کاهش قند خون در افراد دیابتی
• درمان درد و ورم مفصل ها، پا‌ها و بازو‌ها و بخش‌های مختلف بدن و تقویت سیستم ایمنی بدن
• دفع سنگ‌های کلیه و مثانه
• رفع مشکلات گوارشی و تقویت دستگاه گوارش
• پماد به دست آمده از عصاره این گیاه بیماری‌های پوستی و جراحت‌های پوستی را سریع درمان کرده و باعث بهبود جریان خون در رگ‌ها می‌شود.
• بهبود و درمان بیماری‌هایی مانند اگزما، غانقاریا و زخم‌های چرکی
نحوه‌ی مصرف گیاه خارشتر
برای درمان بیماری‌ها از تمام قسمت‌های این گیاه می‌توان استفاده کرد. فراورده‌های به دست آمده از این گیاه به صورت پودر، ضماد، دمنوش و عرق می‌باشد که هر کدام به طریقه مصرف جداگانه‌ای دارد و با اهداف خاصی مصرف می‌شود.
برای درمان سنگ کلیه و مثانه و جلوگیری از ابتلا به این بیماری‌ها از عرق این گیاه استفاده می‌شود.
دم کرده این گیاه دارای خاصیت ادرار آوری و مسهل بوده و ضماد این گیاه به صورت پماد برای بهبود زخم‌ها استفاده می‌شود.
میزان مصرف این گیاه برای درمان بیماری‌ها را باید از پزشک سنتی معالج خود سوال کنید. اما دوز مصرفی ترنجبین با توجه به نوع بیماری از ۲۰ تا ۱۵۰ گرم متغیر می‌باشد.
عرق خارشتر
عرق خار شتر دارای طبعی بسیار گرم و خشک است. به همین خاطر کسانی که دارای طبیعتی گرم هستند باید در مصرف آن محتاط باشند و با پزشک خود مشورت کنند.
عرق خار شتر دارای خواص فراوانی برای درمان برخی از بیماری هاست که در زیر به شرح آن‌ها می‌پردازیم.
درمان هموروئید یا بواسیر
خار شتر باعث تقویت سلول‌های عصبی معده شده و روند هضم را بهبود می‌بخشد. مصرف عرق خار شتر باعث رفع یبوست و مشکلات بواسیر مانند سوزش و درد و تورم می‌شود.
درمان سرماخوردگی و سرفه
عرق خار شتر مانند یک آنتی بیوتیک طبیعی عمل کرده و ایمنی بدن را افزایش می‌دهد. با تقویت ایمنی بدن، توان بدن در برابر انواع عفونت‌ها و مشکلات تنفسی ناشی از سرما خوردگی، سرفه، آسم و برونشیت بیشتر می‌شود.
درمان آرتروز
عرق خار شتر به علت داشتن خواص ضد التهابی باعث بهبود التهاب شده و به همین دلیل از این گیاه برای کاهش علائم بیماری آرتروز استفاده می‌شود.
دفع سنگ کلیه
عرق خار شتر به علت دارا بودن خاصیت ادرار آوری باعث ضد عفونی کردن مجاری کلیه‌ها و مثانه شده و سموم بدن را دفع می‌کند و از ابتلا به سنگ‌های کلیه و مثانه جلوگیری کرده و رسوبات و سنگ‌های تشکیل شده را نیز از بین می‌برد.
درمان کبد چرب
کبد چرب دارای علائمی مانند افزایش وزن و احساس خستگی می‌باشد. این بیماری با افزایش کلسترول و فشار خون در ارتباط مستقیم می‌باشد. از این رو مصرف عرق خار شتر باعث پاکسازی و دفع سموم شده و می‌تواند اثر مثبتی بر روی کاهش چربی کبد داشته باشد.
تقویت دستگاه گوارشی
عرق خار شتر به علت داشتن طبعی گرم باعث تسکین درد معده می‌شود. همچنین باعث تقویت سلول‌های عصبی معده شده و دستگاه گوارشی را تقویت کرده و باعث هضم بهتر غذا می‌شود.
درمان آلرژی
مصرف موضعی پودر این گیاه به همراه شیر یا گلاب باعث کاهش علائم حساسیت‌های پوستی می‌شود.
موارد احتیاطی و منع مصرف
افرادی که دارای شرایطی خاصی هستند بهتر است در مصرف این گیاه و عرق آن احتیاط لازم را داشته باشند که این افراد شامل موارد زیر می‌باشند:
• مادران شیرده؛ این گروه از افراد باید قبل از مصرف این گیاه با پزشک خود مشورت کنند.
• بیماران مبتلا به حصبه
• افراد مبتلا به اسهال خونی و بواسیر و خون ادراری از خوردن خار شتر باید خودداری کنند.
• افرادی که دارای طبیعتی گرم هستند.
• خانم‌های باردار؛ این افراد باید تنها تحت نظارت پزشک خود از این گیاه آن هم به مقادیر کم استفاده کنند.
