آوای خزر/ تجربه سفر با قطار همیشه شیرین و خاطره انگیزه است. سفرمان را از بلاک ساری در مازندران به سمت ورسک و سه خط طلا شروع می‌کنیم و خودروی سفرمان برخلاف قطارهای بزرگ و چند کیلومتری با ریل باس کوچک به نام دریزیل است که با اتوبوس‌های فیات قدیمی مو نمی‌زند با این تفاوت که چهار چرخ نیست و روی ریل حرکت می‌کند.
همه تجهیزات قطارهای بزرگ و لوکوموتیو در آن وجود دارد و سفر با آن برای هر رهگذر و یا گردشگری لذت بخش است و بیشتر از آن برای سرکشی ایستگاه‌ها، بازدیدها و یا تورهای مختلف بهره گیری می‌شود.
یک میز صبحانه یا نهار داخل قطار کوچک آماده شده و صندلی‌های متحرکی که به سمت میز طراحی شده است. همه چیز برای یک ریل گردی با صفا در پاییز طلایی رنگ خطه شمال مهیا شده است.
مسافران این سفر که ۱۰ خبرنگار رسانه‌های مختلف هستند، سوار می‌شوند و سوت قطار کوچک به صدا در می‌آید. شیشه‌های بزرگ جلو و عقب ریل باس کوچک، تصاویر و تابلوهای زیبایی را در طول سفر ترسیم می‌کند. مناظری که هیچ جای شمال نمی‌توان یافت و اکنون از قاب شیشه‌ای دریریل روبرویمان نقش می بند.
بلاک اول: «سیمافور»
چند کیلومتری پس از شروع سفر در ایستگاه راهبانی ساری توقف می‌کنیم و برای دیدن «سیمافور» پیاده می‌شویم. در محیط ایستگاه، دستگاهی وجود دارد که از آن به عنوان تنها سیمافور خطوط ریلی ایران و جهان یاد می‌شود. مسئول ایستگاه می‌گوید: تنها اداره کل و خط ریلی که در ایران و جهان با دستگاه سیمافور کار می‌کند، راه آهن شمال بوده و ایمنی آن بسیار بالا است.
وی ادامه می‌دهد: برای آنکه قطار بین دو بلاک (حدفاصل بین دو ایستگاه) تردد ایمن داشته باید مشخصات آن اعلام شود تا قطار دیگری در این مسیر قرار نگیرد و برای آزادشدن مسیر، میله‌ای در سیمافور قرار می‌گیرد تا خط ایمن برای قطار باز شود.
همه ایمنی مسافران به کار راهبانان و سوزنبانان بستگی دارد و اولین خطا آخرین اشتباهی است که جان صدها مسافر را به خطر خواهد انداخت. از این رو تلاش می‌کنند کارشان را به درستی و بدون خطا انجام دهند.
بلاک ساری - قائمشهر: روگذرهای بلای جان
ادامه مسیر را با مینی ریل ادامه می‌دهیم، مسیر بلاک ساری – قائمشهر مملو از ساخت و سازها و سکونتگاهی است که تهدیدی برای قطار و مسافرانش به شمار می‌رود. تردد اهالی و یا وحوش از عرض ریل، مسیر ریلی را آبستن بروز حوادث مختلف کرده است. وجود کنارگذرهای متعدد، حرکت قطارهای مسافری، باری و گردشگری را روی خطوط ریلی شمال کند کرده است، آن گونه که «رحمان معصومی» مدیرکل راه آهن شمال می‌گوید: فقط هشت روگذر در مسیر چند کیلومتری ساری – قائمشهر وجود دارد و با آنکه زیرگذرهایی تعبیه شده اما همچنان اهالی و رانندگان تمایل دارند از عرض ریل برای تردد استفاده کنند.
در طول مسیر ریلی کارگران زیادی به چشم می‌خورند که مشغول پاکسازی و بهسازی مسیر هستند، کار راهبانان چک کردن خطوط ریلی است تا مبادا دچار شکستگی باشد و مجبور هستند روزانه چند کیلومتر از خط ریلی را پیاده سیر و خطوط را بررسی کنند. مسافران مینی ریل پیاده می‌شوند و با تعارف کردن شیرین کام کارگران را شیرین می‌کنند.
بلاک سوم: ۳ پل در یک قاب
سوت ریل باس به صدا درمی آید، حدود یک کیلومتر جلوتر جوانی روی ریل نشسته و آفتاب می‌گیرد و با بوق قطار از خواب بلند و جابجا می‌شود. این مسئله بارها و بارها در طول سفر تکرار می‌شود، رهگذاران و گردشگرانی که روی خطوط ریلی حرکت می‌کنند و لکوموتیوران مجبور است با سوت ممتد قطار هشدار دهد.
دشت‌های سبز حاشیه خطوط ریلی چشم اندازهای زیبایی را برای گردشگری ایجاد می‌کند و تردد در این مسیر برای چندساعتی رهگذر و مسافر را از هیاهو و شلوغی‌های زندگی ماشینی و شهری جدا می‌کند و با طبیعت سبز و بکر شمال پیوند می‌دهند. روی پل شهر پل سفید، قطار ریلی کوچک ترمز می‌کند.این مکان تنها نقطه‌ای است که سه پل ریلی، پل قدیمی و با معماری کهن و پل شهری در کنار هم قرار گرفته‌اند و ایستگاهی زیبا برای انداختن عکس‌های یادگاری است.
ساختمان آجری رنگ حاشیه پل تازه تأسیس شهری، سیما و منظری گردشگری را از بین برده و وصله ناجوری به شمار می‌رود. در ایستگاه شیرگاه به باغی می رسیم که تنها رویشگاه بامبو در حاشیه خطوط ریلی شمال است و درب آن به روی رهگذران و گردشگران بسته است.
بلاک چهارم: باغ بامبو
این باغ چند هزار متر وسعت دارد و ساقه‌های بامبو به بیش از ۲۰ تا ۳۰ متر رسیده است و منظره زیبایی را برای گردشگری ایجاد کرده است. «علی حسن نژاد» کارشناس راه آهن شمال می‌گوید: پنج سال طول می‌کشد تا گیاه بامبو از زیر خاک بیرون بیاید و در عرض سه ماه پنج متر رشد می‌کند و قدمت آن به تاریخ خطوط ریلی شمال برمی گردد.
عبور کردن از لابه لای ساقه‌های سربه فلک کشیده بامبو حس خوبی به آدم دست می‌دهد، شبیه نیزار است و ساقه‌های آن به آسمان کشیده شده و نور خورشید از میان آن به سطح باغ می‌رسد. انتهای این باغ چند درخت نارنگی وجود دارد که پس از بامبوگردی چیدن آن شیرین است.
بلاک شیرگاه: نسل تراورس های چوبی منسوخ شد
در ایستگاه شیرگاه مجبوریم چند دقیقه‌ای توقف کنیم تا خط از ترد قطار باری آزاد شود و پس از صدور مجوز و باز شدن بلاک، سفر ریلی را به سمت کارخانه‌ای ساخت تراورس در پیش می‌گیریم. مسیر باغ بامبو تا کارخانه را پیاده طی می‌کنیم و قدم زدن کوتاه در حاشیه ریل برای ما صفای دیگری دارد. صدای اره موتوری‌ها و ماشین‌های چوب بری شنیده می‌شود و کارگران مشغول آماده کردن چوب‌های تراورس هستند که در زیر ریل قطار قرار می‌گیرد.
اثر تنفس جنگل روی راکد ماندن ظرفیت‌های این کارخانه بیش از پیش مشهود است و ممنوعیت برداشت چوب از جنگل سبب شده تا نسل تراورس های چوبی منسوخ و به تولید تراورس های بتنی روی آورده شد. مدیر کارخانه می‌گوید: بخشی از تراورس های سوزن راه آهن جمهوری اسلامی ایران در کارخانه شیرگاه تأمین می‌شود و این کارخانه با راه آهن‌های مناطق مختلفی قرارداد دارد.
کارخانه تولید تراورس ۱۳ هکتار وسعت داشت که سه هکتار آن در سال‌های گذشته به مسکن مهر داده شد و اکنون ۷.۵ هکتار آن در دست بهره برداری است و روزانه ۲۲۰ اصله تراورس در آن تولید می‌شود.
بلاک جنگل هیرکانی؛ ایستگاه طبیعت گردی
دوباره سوت ریل باس کوچک به صدا درمی آید و مسیر ریلی را به سمت ایستگاه پل سفید ادامه می‌دهیم و در میانه مسیر، در جایی و در حاشیه جنگل‌های بکر هیرکانی توقف می‌کنیم. در این نقطه سکوهایی برای توقف قطارهای گردشگری در نظر گرفته شد تا مسافران برای چند دقیقه از طبیعت بکر و رویایی جنگلی حاشیه لذت برند و یکی از پهنه‌هایی است که ثبت جهانی و یونسکو شده است. آن گونه که می‌گویند کارشناسان یونسکو در توقف در این ایستگاه سحر جنگل‌های هیرکانی شدند و دکمه ثبت به نام ایران را فشار دادند.
طبیعت زیبای جنگل و مسیر ریلی قاب‌های زیبایی برای تصویر شدن پیش روی هر رهگذر و مسافری قرار می‌گیرد. سیر روی خطوط مارپیچی و تونل که قدمتی به تاریخ راه آهن دارد، گردشگری در این مسیر زیبا را بیش از پیش رویایی می‌سازد. هزار و ۴۹۰ پل در این خط ریلی وجود دارد و شیب و فراز آن ۲۸ در هزار است که هیچیک از خطوط ریلی ایران این شیب و فراز را دارا نیست، همچنین شمار تونل‌های موجود در خط ریلی شمال ۹۳ دستگاه به طول ۲۵ کیلومتر است.
بلاک پل سفید
در بلاک پل سفید به ورسک می‌توان شاهکار معماری و مهندسی را به نظاره نشست. پیاده و از بالای پل روبروی امامزاده عبدالحق خود را به سازه آهنی می‌رسانیم که روزگاری محل انتقال سنگ آهن از کوهستان به قطار بود و اکنون به یک اثر تاریخی و خاطره انگیز تبدیل شده است. پیرترها و پابه سن گذشته‌های سوادکوهی و پل سفید می‌گویند روزگاری با نواخته شدن سوت قطار باری برای انتقال سنگ آهن، بیش از هزار خانوار به خط می‌شدند و روزی خود را از معدن و ریل کسب می‌کردند.
رحمان معصومی مدیرکل راه آهن شمال نیز از عقد قرارداد حمل ۱۵ هزار تن سنگ آهن با شرکت البرز مرکزی و انتقال آن با قطارهای باری خبر داد و گفت: این طرح دوباره اقتصاد ریلی منطقه را شکوفا می‌کند.
بلاک بیست فامیلی
در آخر خط ایستگاه پل سفید به تعمیرگاه قطار برمی خوریم و متخصصان بومی و محلی در آن مشغول تعمیر و مرمت قطارها و یا نقاله‌های ریلی هستند. دیدن موتورخانه برق با تجهیز اصلی و اصیل که قدمتی حدود ۷۰ ساله دارند از دیگر بخش‌های این سفر یک روزه بوده است. علی درفشی پور رئیس ایستگاه پل سفید، ایستگاه پل سفید را از مهمترین ایستگاه ریلی شمال بیان کرد و گفت: در این ایستگاه تعمیرات دیزل و واگن در آن صورت می‌گیرد و تعویض محور و بورژی واگن و بازدید سالیانه در آن انجام می‌شود.
در حاشیه ایستگاه سوادکوه و در زمان ساخت، خانه‌های نزدیک به هم قرار داشت که آلمانی‌ها از آن به عنوان بیست فامیلی یاد می‌کردند و روی پست تأمین برق آن نیز همین نام درج و ثبت شده است.
سفرمان به ایستگاه ورسک زیباترین منطقه ریلی شمال به دلیل محدودیت زمان ناتمام ماند و همین که قطار خود را از گردنه‌های کوهستانی و صعب العبور سه خط طلا ورسک به بالا کشد، تازه سوت گردشگری در آن نواخته می‌شود./مهر
